Bizar hoeveel energie mijn denken me kan kosten. Voor ik het weet zit ik weer in een trein van gedachten, zorgen en piekeren.
Of dit nu bewust of onbewust gebeurt, we kunnen soms dagen worstelen met gedachten zonder dat we tot een oplossing komen of enige vooruitgang boeken. En toch blijven we eraan vasthouden?! Sommige gedachten zijn zelfs zo dwingend, dat we ze niet voor niets ‘dwanggedachten’ noemen.
Onze hersenen gebruiken veel energie voor dit constante denken. Als je veel denkt, piekert of je zorgen maakt, is het niet verrassend dat je je vaak moe en uitgeput voelt.
Waarom houden we er dan zo aan vast? Onder andere omdat we onze gedachten vaak voor ‘waar’ aanzien en ze veel te serieus nemen. In dit artikel neem ik je door praktische voorbeelden en speelse metaforen graag mee in hoe je je gedachten wat minder serieus kunt nemen.
Houd je vast aan je gedachten?
Het volgende verhaal illustreert mooi hoe we vast kunnen houden aan onze gedachten:
Er waren eens twee monniken die op een pelgrimstocht waren van de ene tempel naar de andere. Onderweg kwamen ze bij een rivier, waar een mooie dame stond te wachten. Ze vroeg zich af hoe ze de rivier kon oversteken zonder haar kledij te beschadigen. De ene monnik tilde de dame zonder aarzeling op, waadde de rivier door en zette haar aan de andere kant weer neer. Daarna vervolgden beide monniken hun tocht in stilte.
Toen ze ’s avonds bijna bij de volgende tempel waren, kon de monnik die de dame niet had opgetild zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen. Hij vroeg: “Waarom heb je dat gedaan? Je weet toch dat wij geen contact mogen hebben met vrouwen, omdat dit ons afleidt van ons ware doel!” De monnik die de dame had opgetild antwoordde: “Ik heb haar daar aan de andere kant van de rivier neergezet. Het lijkt erop dat jij haar nog steeds met je meedraagt.”
Hoe vaak draag jij situaties nog met je mee? Terwijl het helemaal niet meer relevant is?
Gedachten zijn geen feiten, ook dwanggedachten niet
Een van de eerste dingen waar je jezelf aan kunt herinneren, is dat gedachten geen feiten zijn. Vaak nemen we onze gedachten aan als iets wat ‘waar’ is, als een feit. Maar is dat wel zo? Des te meer je hier bij stil zult staan, des te meer je zult ontdekken dat over het algemeen je gedachten helemaal niet zo betrouwbaar zijn.
‘Een gedachte is onschadelijk tenzij we haar geloven. Het zijn niet onze gedachten, maar onze gehechtheid aan onze gedachten dat lijden veroorzaakt.‘
Byron Katie
Het is cruciaal om te beseffen dat gedachten, en zeker dwanggedachten, geen absolute waarheid zijn. Dit kun je bijvoorbeeld testen door te kijken naar situaties waarin gedachten een verkeerde indruk geven van de werkelijkheid. In een Mindfulnesstraining doe ik dat vaak via een aantal leuke verhalen en metaforen. Neem het volgende voorbeeld:
Er waren eens twee meisjes die op een treinstation op de trein aan het wachten waren. Ze hadden heel wat bagage bij zich. Ze liepen wat heen en weer over het perron, omdat het nog even duurde voordat de trein zou komen. Plotseling riep één van de meisjes “O nee, onze radio is gestolen, onze radio is gestolen.” De politie werd erbij gehaald en verschillende omstanders werden ondervraagt. Meerderen gaven aan dat ze de radio hadden gezien en wilden hier getuigenis van afleggen.
Wat is er nu zo bijzonder aan dit verhaal. Het was een experiment van de twee meisjes. Er was helemaal geen radio (ja, het is een oud verhaal 😉). En toch beweerden meerdere mensen dat ze hem gezien hadden.
En dan nu het volgende, lees hieronder eens zin voor zin. Stop naar elke zin even en merk op welke gedachten en beelden er bij je opkomen:
Jan gaat naar school.
Hij maakt zich zorgen over de wiskundeles.
Gisteren was hij namelijk niet in staat om de klas rustig te houden.
Dat is immers niet de taak van een conciërge.
Merkte je dat je telkens op het verkeerde been werd gezet?
Dit geeft je misschien al een idee van hoe onze gedachten ons beeld van de werkelijkheid kunnen creëren. Zo werkt het ook met roddels en dingen die je hoort over andere mensen. Dit heb ik zelf heel duidelijk mogen ervaren.
Mijn eigen ervaring met een roddel
Een van mijn beste vrienden zei weleens iets over een andere vriend. Hij had hem voor mijn gevoel niet zo hoog zitten. Op een gegeven moment merkte ik dat ik die andere vriend niet zo vaak meer zag en dat ik eigenlijk ook niet zo’n positief beeld meer van hem had. En dat terwijl ik niets van wat er over hem werd gezegd daadwerkelijk zelf ervaren heb. Ik heb het nooit gezien. En ook al is het waar, wie ben ik dan om daarover te oordelen?
Wat we hieruit kunnen leren is misschien wel om zorgvuldig om te gaan met wat we zeggen en met oordelen, zowel over onszelf als over anderen. Deze beïnvloeden namelijk onze werkelijkheid en bepalen mede door wat voor bril we naar onszelf en naar anderen kijken.
‘Gedachten zijn geen feiten, maar ze kunnen wel heel veel invloed op je leven hebben. Ze kunnen je leven een hemel maken, of een hel.’
Gedachten als zesde zintuig
In oosterse tradities worden gedachten nog wel eens gezien als een zesde zintuig. En eigenlijk is dat wel een hele mooie, verlichtende vergelijking. Waarom ‘verlichtend’? Omdat je je gedachten dan net zo zou kunnen zien als de geuren die je ruikt of de geluiden die je hoort. Het is input die binnenkomt waar je iets mee kan doen, of niet. Geuren en geluiden komen en gaan, net als gedachten komen en gaan. Het maakt het allemaal wat lichter, wat luchtiger. Je hoeft niet meer zo zwaar te tillen aan je gedachten.
Nu begrijp ik heel goed dat het lang niet altijd zo makkelijk is om er zo naar te kijken. Soms wordt je gewoon meegenomen door een heftige, terugkerende gedachte, vaak gekoppeld aan een emotie. Dan zal het je misschien echt niet altijd lukken om er op deze manier naar te kijken. Maar probeer het eens en merk op wat het voor je doet.
Helpende metaforen om (dwang)gedachten los te laten
Ik wil hier nog wat voorbeelden en metaforen geven die je kunt gebruiken om anders naar gedachten of dwanggedachten te kijken, in meditatie of gewoon in het dagelijks leven. Kies eruit wat je aanspreekt en wat voor jou werkt:
- Gedachten zijn geen feiten.
- Gedachten zijn als innerlijke geluiden, ze komen en ze gaan, zonder dat je er iets mee hoeft te doen (net als hierboven gedachten als zesde zintuig).
- Gedachten zien als wolken aan de hemel die voorbij drijven. Jij bent de hemel en niet de wolken.
- Gedachten als blaadjes in een rivier die voorbij drijven. Jij zit aan de rand van de rivier en ziet ze voorbij gaan.
- Gedachten als ballonnen, die knappen wanneer je ze lichtjes aanraakt met je aandacht (gedachten die stoppen zodra je ze opmerkt).
- Gedachten als beelden op een bioscoopscherm. Je zit erbij en je kijkt ernaar.
- Gedachten als auto’s in het (soms drukke) verkeer dat voorbij raast, terwijl jij langs de kant van de weg staat en ernaar kijkt.
Om leren gaan met gedachten
Het is een bevrijdende realisatie dat gedachten geen absolute waarheid zijn, maar slechts voorbijgaande ervaringen die ons wel of niet dienen. Of het nu gaat om dwanggedachten of een simpele mijmering, jij hebt de keuze hoe je ermee omgaat.
Door gedachten te zien voor wat ze werkelijk zijn – slechts mentale activiteit – creëer je ruimte om ze te observeren zonder erin mee te gaan. Die ruimte geeft rust. Je hoeft niet alles wat in je hoofd verschijnt aan te nemen als feit. Laat gedachten voorbijdrijven, net als wolken aan de hemel, en ervaar hoeveel lichter je je kunt voelen als je ze loslaat.
Het is een proces van oefenen, ontdekken en steeds meer vertrouwen op jouw vermogen om de regie te nemen over je eigen gedachten en je leven. Dat is lang niet altijd gemakkelijk om dit alleen te doen. Wil je eens een sparringspartner om te verkennen hoe je meer rust in je hoofd kunt vinden? Plan eens een gratis kennismaking in.
