Een vraag die vaak naar voren komt, zeker in introductieworkshops, is ‘Wat is Mindfulness nu precies?’. In een serie van drie artikelen ga ik op een eenvoudige, heldere manier uitleg geven over het begrip ‘Mindfulness’. Daarbij komen drie vragen aan bod:
- Wat is Mindfulness?
- Hoe werkt Mindfulness?
- Wat kan Mindfulness voor mij betekenen?
Dit is het eerste deel, waarin ik in ga op wat Mindfulness nu precies is. Dat is nog niet zo eenvoudig uit te leggen. Dit komt namelijk omdat je ‘Mindfulness’ eigenlijk kunt zien als een paraplubegrip. Het is een woord dat een manier van zijn probeert uit te drukken, een begrip voor iets wat eigenlijk moeilijk in woorden te vatten is. Dit komt mede omdat het een (onvolledige) vertaling van een woord uit een andere traditie is.
De grondlegger van de ‘moderne’ Mindfulnessstroming, Jon Kabat-Zinn, de grondlegger van de Mindfulness zoals de meesten van ons het nu kennen, gebruikte het woord ‘Mindfulness’ voor zijn programma gebaseerd op eeuwenoude meditatietechnieken uit het oosten. Dit programma noemde hij Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR).
Maar wat is Mindfulness nu precies?
Het wordt op veel verschillende manieren uitgelegd, hoewel de kern in de meeste gevallen op hetzelfde neer komt. Jon-Kabat-Zinn heeft het in de inleiding van zijn boek ‘Full Catastrophe Living‘ over:
‘Een manier om in een wijze en doelbewuste relatie te staan met je ervaring, zowel naar binnen toe als naar buiten. Het wordt ontwikkeld door consequent de vaardigheid te oefenen om aandacht te geven op een bepaalde manier, doelbewust, in het huidige moment en zonder oordeel.’
In de reader van de Mindfulness Based Cognitive Therapy zoals ontwikkelt aan het Oxford Mindfulness Centre, wordt de volgende definitie van Mindfulness gegeven:
‘Het gewaarzijn dat zich aandient wanneer we op een bepaalde manier aandacht geven, in het huidige moment, met nieuwsgierigheid en vriendelijkheid, aan de dingen zoals ze zijn.’
Eigenlijk zou je op de vraag ‘Wat is Mindfulness?’ antwoord kunnen geven op 2 vlakken, namelijk een ‘Wat’ en een ‘Hoe’. Allereerst is er datgene wát je doet met Mindfulness:
‘Gewaarzijn van wat er op dit moment is: gedachten, gevoelens, lichamelijke gewaarwordingen, geluiden, beelden…..
Je zou jezelf ook de vraag kunnen stellen: ‘Wat gaat er op dit moment in me om? Wat merk je op? Wat is er nu, op dit moment?’
Synoniemen die ook wel gebruikt worden zijn wakefulness (wakkerheid) of opmerkzaamheid. Niet op de automatische piloot maar doorgaan en je laten leiden door je impulsen, maar welbewust opmerken wat er nu is zowel van binnen (gedachten en gevoelens), als van buiten (wat je zintuigen waarnemen). Je zou het ‘wat’ van Mindfulness heel kort samen kunnen vatten als:
‘Opmerken wat er op dit moment is.’
De ‘hoe’ van Mindfulness?
De ‘hoe’ van Mindfulness gaat over de houding waarmee je opmerkt wat er op dit moment is. Dit kwam in de definities hierboven al wat naar voren. Je kunt ergens aandacht aan geven en je er bewust van zijn, maar het ondertussen continu veroordelen, er boos om worden of er helemaal niets om geven. Dat is niet waar het hier om draait en ik denk ook niet dat dat je verder gaat helpen. Waar gaat het dan wel om? Er worden vaak een aantal attitudes of basishoudingen genoemd:
‘Mildheid, vriendelijkheid, nieuwsgierigheid, geduld, acceptatie, vertrouwen, niet-streven, niet-veroordelen…..’
Eigenlijk is Mindfulness dit allemaal, en er zijn nog wel meer houdingen die ik aan dit lijstje kan toevoegen. Als je wilt kun je er een heel boek over schrijven. Je zult vast wel begrijpen dat één woord dit allemaal moeilijk uit kan drukken, in elk geval niet in de taal zoals wij die kennen. Sommige dingen, en dat geldt zeker voor ervaringen, zijn nu eenmaal moeilijk in woorden uit te drukken. Daarom gaat het er uiteindelijk ook om dat je ervaart wat Mindfulness is.
Waarom werkt Mindfulness zo goed bij een burn-out?
Zowel het ‘wat’ als het ‘hoe’ van Mindfulness dragen bij aan waarom het zo goed werkt bij een burn-out. Want wat is er precies aan de hand bij een burn-out? Je bent jezelf voorbij gelopen. Je hebt niet geluisterd naar de signalen van je lichaam dat het genoeg was en nu is je lichaam opgebrand. Of misschien heb je het wel opgemerkt, maar heb je jezelf gepusht. Alles moest af, het moest gedaan worden, ook al ging het ten koste van je energie en je gezondheid. In die zin ben je ook niet vriendelijk geweest voor jezelf. Je hebt niet goed voor jezelf gezorgd. Hoe kan Mindfulness hier verandering in brengen? Dit kan doordat:
- Het je weer in contact brengt met je lichaam en de signalen die het geeft. Je wordt je weer meer en meer gewaar van wat er in je om gaat.
- Het je leert om hiernaar te luisteren, om vriendelijk te zijn voor jezelf en om goed voor jezelf te zorgen.
En zo kom ik op de reden waarom Mindfulness onder andere zo goed werkt bij een burn-out. Door simpelweg meer gewaar te zijn van wat er in je omgaat en hier naar te luisteren. Door jezelf eens wat vaker af te vragen: ‘Hoe kan ik op dit moment vriendelijk zijn voor mezelf? Hoe kan ik op dit moment het beste voor mezelf zorgen?’
Ik hoop dat dit artikel je antwoord heeft gegeven op de vraag ‘Wat is Mindfulness nu precies?’. Wil je het zelf ervaren? Volg dan een Mindfulnesstraining waarin je stap voor stap wordt begeleid om Mindfulness in je leven te integreren.
