Heb je vaak het idee dat je verkeerd ademhaalt? Zit je adem vaak “te hoog” en krijg je hem niet omlaag? Of herken je het gevoel dat je net niet genoeg lucht krijgt? Graag wil ik in dit artikel 1 ding duidelijk maken: een “verkeerde ademhaling” bestaat niet! Dus adem eens een keer diep in en uit, laat je adem dan lekker zijn eigen gang gaan, en lees verder.
De term “verkeerde ademhaling” kan misleidend zijn. Eigenlijk bestaat er geen verkeerde manier van ademen; er zijn alleen manieren die wel of niet functioneel zijn in een bepaalde situatie. Ademklachten hebben vaak een dieperliggende oorzaak en zijn meer een symptoom dan een zelfstandig probleem. Als je bijvoorbeeld altijd hoog en oppervlakkig ademt, is dat niet per se ‘verkeerd’, maar mogelijk wel een signaal dat er iets anders speelt.
Je lichaam, die allerlei fysiologische processen feilloos uitvoert zonder dat je je daar bewust van bent, heeft meestal een reden om op een andere manier te gaan ademen. In principe probeert je lijf altijd een staat van balans te bereiken. Op elk moment probeert het zich aan te passen aan wat het denkt dat je nodig hebt.
‘Je lichaam, die allerlei fysiologische processen feilloos uitvoert zonder dat je je daar bewust van bent, heeft meestal een reden om op een andere manier te gaan ademen.’
In plaats van een “verkeerde ademhaling” spreek ik dus liever over een functionele of dysfunctionele ademhaling. En over functionele ademklachten en dysfunctionele ademklachten. Ik leg je hieronder graag uit wat ik hiermee bedoel.
Functioneel en dysfunctioneel ademen
Functionele ademhaling kan worden gezien als een ademhaling die het lichaam ondersteunt en de gezondheid bevordert. Het is een ademhaling die past bij de huidige activiteit en behoeften van het lichaam, zoals een versnelde ademhaling tijdens inspanning of een vertraagde ademhaling tijdens rust. Functioneel ademen is efficiënt, moeiteloos (het gaat vanzelf) en flexibel (aangepast aan de omstandigheden).
Dysfunctioneel ademen, daarentegen, is een patroon dat stress veroorzaakt in het lichaam en symptomen kan veroorzaken of bestaande problemen kan verergeren. Het is een ademhalingspatroon dat niet optimaal is voor de huidige omstandigheden—zoals overmatig ademen (hyperventilatie) tijdens perioden van rust, of onvoldoende ademhalen tijdens activiteit. Hoewel het kan zijn dat je daar in 1e instantie niets van merkt (veel mensen ademen veel vaker per minuut dan nodig), kan dit het lichaam op de lange termijn uit balans brengen en leiden tot gezondheidsproblemen.
‘Het gaat erom of een bepaalde manier van ademen in een bepaalde situatie wel of niet functioneel is.’
Van ‘verkeerde ademhaling’ naar ‘functionele en disfunctionele ademklachten’
Wanneer je ademklachten hebt, denk je waarschijnlijk al snel dat je een ‘verkeerde ademhaling’. Weet echter dat deze klachten mogelijk ook functioneel kunnen zijn. Hieronder licht ik beiden wat uitgebreider toe.
Functionele ademklachten
Functionele ademklachten zijn reacties van het lichaam op bepaalde situaties die fysiek of emotioneel van aard kunnen zijn. Ze zijn ‘functioneel’ omdat ze een duidelijke oorzaak hebben en meestal tijdelijk van aard zijn. Denk maar eens aan iets waar je heel bang voor bent of aan een situatie die je veel stress oplevert. Grote kans dat je ademhaling stokt, versnelt of oppervlakkiger wordt.
In essentie is dit een hele logische reactie van het lichaam. De ademhaling past zich aan om te voldoen aan de veranderende eisen die de uitdagende situatie mogelijk vraagt van ons lijf (ook al kan ons denken tegenwoordig al als een dreiging ervaren worden). Zodra de eis of situatie voorbij is, zou de ademhaling weer moeten terugkeren naar een normaal ritme. Functionele ademklachten worden dus niet als problematisch beschouwd, aangezien ze deel uitmaken van de normale, adaptieve respons van het lichaam.
‘Een functionele ademhaling is een flexibele ademhaling die zich aanpast aan de veranderende eisen die de wereld om ons heen van ons vraagt.’
Functionele ademklachten zijn echter niet altijd tijdelijk van aard. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook ademklachten als gevolg van bepaalde longziekten zoals COPD of Astma. Het is heel logisch dat je lichaam dan anders gaat ademen om toch voldoende zuurstof binnen te krijgen. In sommige gevallen is dan juist een hoge borstademhaling veel functioneler en werkt het stimuleren van een buikademhaling juist averechts (van Dixhoorn, 2007). Dus in dat geval is er ook zeker geen sprake van een “verkeerde ademhaling”, maar van een natuurlijke aanpassing van het lichaam om aan de zuurstofbehoefte te voldoen.
Dysfunctionele ademklachten
Dysfunctionele ademklachten zijn symptomen of problemen die ontstaan door aanhoudend dysfunctioneel ademen. Deze klachten kunnen uiteenlopen van fysieke symptomen zoals duizeligheid en hartkloppingen tot emotionele verstoringen zoals angst en paniekaanvallen. Ook kun je bijvoorbeeld het gevoel hebben altijd te weinig adem te hebben, of te weinig energie en geen puf om te bewegen of te sporten.
Wanneer je consequent te snel of te diep ademt, kan dit leiden tot een onbalans in koolstofdioxide en zuurstof in het lichaam. Andere voorbeelden zijn het vasthouden van de adem, onregelmatige ademhaling of een gevoel van benauwdheid zonder duidelijke reden. Dit kan fysieke symptomen veroorzaken, zoals duizeligheid, hartkloppingen of zelfs pijn op de borst.
De ademklachten zijn hier ‘dysfunctioneel’ omdat ze aangeven dat het ademhalingspatroon van het individu niet passend is bij de activiteit. Er is geen duidelijke fysieke reden voor het anders ademen.
Zo kan ook bij bijvoorbeeld longklachten als COPD de hoge borstademhaling functioneel zijn, maar op den duur zo overdreven worden dat het disfunctioneel wordt. Dat kan betekenen dat een deel van de ademklachten van iemand met COPD door de aandoening zelf veroorzaakt wordt en een deel door de ‘verkeerde ademhaling’. De kunst is om daarin het onderscheid te maken.
De relatie tussen beiden
De relatie tussen functioneel en dysfunctioneel ademen en de bijbehorende klachten is dus een continuüm. Functioneel ademen kan onder bepaalde omstandigheden overgaan in dysfunctioneel ademen als het een gewoonte wordt die niet meer past bij de fysieke eisen van het lichaam.
Bijvoorbeeld, als iemand na een stressvolle gebeurtenis in een patroon van snelle, diepe ademhaling blijft hangen, kan dit leiden tot chronische hyperventilatie, een vorm van dysfunctioneel ademen.
Het belangrijkste verschil is in elk geval dat bij functionele ademklachten de ademhaling verandert als een passende reactie op een interne of externe verandering, of dit nu een tijdelijke stressor is zoals een virus, of meer chronisch zoals COPD of Astma. Terwijl bij dysfunctionele ademklachten er vaak sprake is van een aanhoudend onjuist adempatroon dat interventie of training vereist.
Hoe ontdek je of je ademklachten functioneel zijn?
Zoals je waarschijnlijk al begrepen hebt, is het nog niet zo gemakkelijk om het onderscheid te maken tussen functionele ademklachten en dysfunctionele ademklachten.
Vaak worden dysfunctionele ademklachten veroorzaakt door ‘gewone overspanning’, oftewel spanning die gewoon is geworden, maar onnodig is. Een lichaam dat continu een hoger spanningsniveau heeft, zal namelijk vaak ook meer gespannen ademen. Daarbij kan spierspanning op bepaalde plekken de adembeweging beperken.
‘Wanneer het lichaam weer in ontspanning komt, gaat de ademhaling hier vaak vanzelf in mee en komt weer meer in een kalme, natuurlijke flow.’
Als mindfulnesstrainer en ademtherapeut help ik mensen herkennen wanneer hun ademhalingspatronen niet langer functioneel zijn en ondersteun ik hen bij het ontwikkelen van meer adaptieve en gezonde ademgewoonten. Hierdoor kunnen ze niet alleen tijdelijke klachten verlichten, maar ook voorkomen dat deze uitgroeien tot chronische, dysfunctionele ademklachten.
Ademtherapie kan op 2 manieren helpen bij een ‘verkeerde ademhaling’:
- Samen zoeken we naar een ingang om weer tot diepere ontspanning te komen. Wanneer de ‘onnodige spanning’ verdwijnt, keert vaak ook de adem weer terug naar een functioneel patroon.
- Het onderscheid te maken tussen functionele en dysfunctionele ademklachten: wanneer bepaalde klachten toch aanwezig blijven, ondanks dat het lichaam meer in rust en ontspanning komt, is dit een mogelijk een aanwijzing voor een fysieke aandoening die de ademklachten veroorzaakt. Dit vereist vaak nader onderzoek.
Loop jij tegen bepaalde ademklachten aan en ben je benieuwd wat Ademtherapie voor je kan betekenen? Plan gerust eens een gratis inzichtsessie in van 30 minuten.
