De beoefening van mindfulness of meditatie wordt wel eens vergeleken met het maken van een reis. Zoals bijvoorbeeld Joseph Goldstein en Jack Kornfield beschrijven in ‘Op zoek naar het hart van wijsheid‘:
‘Het is soort van als op een lange reis gaan in een vreemd land, een reis die ons meeneemt door veel verschillende soorten terrein – door bergen en jungle, woestijn en regenwoud. Vanuit de geest van een ware verkenner, zijn we wanneer we in de bergen zijn niet aan het denken, “Oh, was ik nu maar in de woestijn.” En wanneer we in de woestijn zijn, zijn we niet aan het dagdromen over de regenwouden. Als er een waar gevoel van een verkenningstocht is, zijn we geïnteresseerd in elke nieuwe plek waar we komen.’
Stel je nu eens voor dat je deze reis maakt in je innerlijke wereld. Wat gaat er in je om aan gedachten, overtuigingen, gevoelens, emoties, stemmingen, lichamelijke sensaties en impulsen. Vaak zijn we zo verdwaald in dingen doen en in denken over dingen, dat we heel veel ervaringen helemaal niet meer opmerken. Je kunt de beoefening van mindfulness zien als een ontdekkingstocht, waarbij je het innerlijke landschap van je ervaring gaat verkennen. Je ontdekt van alles over jezelf. Sommige dingen die je ervaart zijn fijn, andere heel onaangenaam. Kun je oprechte, nieuwsgierige interesse tonen in wat er in je omgaat?
Ik ga op reis en ik neem mee
Wanneer je op reis gaat, dan is het fijn om nog wat dingen mee te nemen die van pas kunnen komen. Op deze innerlijke reis zijn dat de attitudes van mindfulness waar ik eerder over heb geschreven. Deze attitudes kunnen je ondersteunen en een houvast zijn wanneer het moeilijk wordt. Want eerlijk is eerlijk, het is niet altijd even makkelijk om de reis naar binnen te maken en onder ogen te zien wat er in ons omgaat. Als je echter de moed kunt opbrengen om eraan te beginnen, dan kan het wel eens de mooiste reis van je leven worden!
Ingesleten patronen of wegen in het brein
Stel dat de weg naar je werk door een oerwoud loopt. Je loopt hier dagelijks doorheen en hebt over de jaren een pad uitgehakt waar je gemakkelijk kunt lopen. Misschien is het inmiddels wel zo breed geworden dat je er met twee of drie mensen naast elkaar kunt lopen. Je zou wel gek zijn om een andere weg te nemen, want dan kun je weer opnieuw beginnen. En dit gaat toch heel gemakkelijk?
Maar misschien is inmiddels je werk verplaatst en is het een omweg geworden. Of is het pad nat en drassig geworden en loopt het helemaal niet zo fijn meer, maar je weet niet beter dan dat dit de beste weg is. Of doordat je altijd dezelfde weg loopt, mis je het prachtige uitzicht aan de andere kant van het oerwoud.
Kortom, het kan waardevol zijn om ook andere wegen te gaan verkennen, het oerwoud verder te ontdekken. Wie weet wat je allemaal tegenkomt?
Zo is het ook met onze ervaring. We hebben allemaal zo onze eigen manieren om dingen te doen, onze patronen. Sommige patronen dragen we nu eenmaal al jaren met ons mee. We doen dingen vaak al zo lang op dezelfde manier, op de automatische piloot. Het zijn vast ingesleten patronen geworden van denken, voelen en doen.
Dit kun je overigens bijna letterlijk nemen. Het zijn vast ingesleten patronen in ons brein. Neuronen en zenuwimpulsen die bepaalde gevoelens, gedachten en lichamelijke sensaties in gang zetten, en ons aanzetten tot bepaalde acties. Het zijn patronen van gevoelens, gedachten en manieren van handelen die altijd samengaan. Het is natuurlijk heel handig dat dit automatisch gaat, want dan hoef je er niet over na te denken.
Echter soms zijn patronen niet zo behulpzaam meer en als het dan elke keer automatisch gaat, brengt dit je elke keer in de problemen. Denk daarbij aan veel nadenken en piekeren, depressiviteit, angsten, verslavingen, stress en spanning. Dit zijn allemaal simpelweg ingesleten patronen en daarom voelt het vaak zo moeilijk om ze te doorbreken. Maar dit kan wel!
Inzicht krijgen in je patronen
De eerste stap om je niet-behulpzame patronen te doorbreken, is inzien dat ze niet behulpzaam zijn. Vaak is het een wirwar van gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties waar we geen wijs uit kunnen worden. Het is als het ware net een chaotische, dichtbegroeide jungle. Om in te zien wat er gebeurt, is het eerst noodzakelijk om hier daadwerkelijk naar te kijken. Mindfulness helpt je meer zicht te krijgen op deze innerlijke wereld.
‘De eerste stap om je niet-behulpzame patronen te doorbreken, is inzien dat ze niet behulpzaam zijn.’
In de hedendaagse wetenschap wordt er niet voor niets steeds meer bewijs gevonden voor de effectiviteit van mindfulness. Mindfulness blijkt te werken bij tal van klachten en problemen: stress, chronische pijnklachten, depressie, angst, eetproblemen en verslavingen. Er zijn namelijk onder andere twee dingen die de basis vormen van heel veel problemen:
- Stress: Vormt de basis van veel fysieke en mentale klachten.
- Patronen: Bepaalde patronen van gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen waarin we keer op keer verstrikt kunnen raken en die onze gezondheid en geluk ondermijnen.
Door mindfulness leer je uit deze patronen te stappen, met als gevolg een vermindering van stress en het veranderen van interne (gedrags)patronen. Door daadwerkelijk te zien wat er gebeurt en hier niet direct in mee te gaan, treedt er vaak als vanzelf al verandering op. En het geeft een enorm gevoel van vrijheid als je je niet meer continu mee laat nemen door je automatische piloot!
Wees je eenvoudigweg eens vaker gewaar van wat er in je omgaat. Begin klein en eenvoudig: Stop regelmatig een minuutje gedurende de dag. Wat gaat er in je om? Wanneer je vastloopt in bepaalde patronen, wat gebeurt er dan precies? Welke gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties zijn er op dat moment? Wat ging eraan vooraf?
