We kunnen heel goed zijn in oordelen over anderen, maar vaak nog beter in oordelen over onszelf. De vraag die je jezelf kunt stellen is: Heeft het zin? Is het behulpzaam, al die oordelen? Mijn ervaring en conclusie is: Nee, absoluut niet!. Neem eens het volgende voorbeeld dat Jan Geurtz geeft in zijn boek ‘Het einde van de opvoeding‘:
Je hebt net een mooie nieuwe speelgoedauto gekocht voor je zoontje. Hij heeft hem zelf uit mogen zoeken en is er superblij mee. Onderweg naar huis lopen jullie over een brug. Hij laat zijn auto over de reling rijden, en ja hoor, het autootje schiet zo uit zijn handen en valt in het water. Wat is je eerste impuls? Misschien wil je wel boos op hem worden. Maar heeft dat zin? Waarschijnlijk voelt hij zichzelf al vervelend genoeg. Hij heeft echt niet nog iemand nodig die hem erop wijst dat hij het niet goed heeft gedaan en hem nog slechter laat voelen.
Dit is echter wel wat we vaak doen bij onszelf. We straffen onszelf af en vertellen onszelf continu dat we het niet goed genoeg gedaan hebben, terwijl we ook gewoon kunnen zeggen: ‘Dat was misschien niet zo handig, laten we het de volgende keer eens anders aanpakken.’ en het vervolgens gewoon loslaten.
Laat je oordelen, meningen en adviezen thuis
Het is ergens nog wel evolutionair te verklaren dat we zo over onszelf kunnen oordelen en de grootste criticus zijn over onszelf. In de oertijd was het namelijk nogal belangrijk dat je niet buiten de boot viel. Alleen was het vaak moeilijk overleven. Je had de veiligheid van een stam, van een groep mensen nodig om te overleven in de wildernis. Dus je wilde erbij horen en mocht het niet ‘verkeerd’ doen. Je wilde bijdragen aan het geheel en gewaardeerd worden.
In de coachingswereld hebben ze het ze het wel eens over je OMA, oftewel je oordelen, meningen en adviezen. Het idee is dat je deze thuis laat wanneer je een ander coacht. Ik stel voor dat je ze ook thuis laat in de manier waarop je omgaat met jezelf. Ik zou je willen voorstellen om je zogenaamde ‘kritische trio’ thuis te laten. Daarmee bedoel ik de volgende drie aspecten:
- Meneertje ‘moeten’: Dit is het stemmetje dat ons druk op legt. Het zegt dat het nooit goed genoeg is, dat we meer moeten presteren en dat we het beter moeten doen.
- Meneertje ‘ja, maar’: Er is altijd wel weerwoord, een reden om iets toch niet te doen, om vast te blijven houden aan ons oude patronen, een excuus.
- Meneertje ‘goed en slecht’: Degene die continu oordeelt of iets goed of slecht is, niet alleen naar anderen toe, maar vooral ook naar onszelf.
Je kunt ze zien als drie oude mannetjes die continu zitten te mopperen dat alles niet goed is, dat het anders moet en dat je het nog beter moet doen. Vergelijk het maar met de muppetshow. Er op deze manier naar kijken, met humor en luchtigheid, helpt al om afstand te creëren en er niet in mee te gaan.
‘Je kunt gewoon vriendelijk glimlachen naar die kritische stem in jezelf, en vervolgens doen wat je wilt doen!‘
Merk oordelen gewoon op en ga er niet in mee
Dit kritische trio ga je echt nog wel vaker tegenkomen in je leven. De kunst is om elke keer dat je opmerkt dat je vervalt in ‘moeten’, ‘ja, maar’ of ‘goed en slecht’, dat je dit loslaat en zo goed als je kunt een open houding aanneemt naar de dingen zoals ze zijn. Het is eigenlijk gewoon een kwestie van oefenen. Ik ervaarde dit zelf onlangs heel mooi in de volgende situatie:
Ik stond te koken, m’n zoontje van anderhalf die was aan tafel aan het spelen en mijn vrouw zat naast hem een Donald Duck te lezen. M’n zoontje was op een gegeven moment in zijn stoel gaan staan en hing half tussen de stoel en de tafel. Opeens gleed hij weg en viel met zijn rug en hoofd op de grond. Mijn eerste impuls was om direct mijn vrouw de schuld te geven: ‘Je zat er toch naast? Waarom lette je niet op? Kijk nou wat er is gebeurt!’ Ik merkte deze gedachten op, maar besefte me dat dit zowel voor haar als de situatie echt niet ging helpen. Het mooie was dat ik dit opmerkte voordat ik het had gezegd, waardoor ik de vrijheid had om iets anders te doen. Ik besloot uiteraard om te kijken hoe het met m’n zoontje ging, maar ook om m’n vrouw, die natuurlijk ook geschrokken was, te ondersteunen (in plaats van te veroordelen). En dit gebeurde allemaal in een paar seconden.
‘Wow!’, dacht ik daarna, ‘Ik merk echt het effect van de beoefening van Mindfulness. Ik merkte dit allemaal gewoon op en liet me er niet door meenemen. Ik kon welbewust kiezen hoe ik verder wilde en wat op dit moment behulpzaam was. Wat mooi!’ Hierin ligt ook de kracht van mindfulness. In het opmerken van wat er gebeurt en vervolgens vanuit vrijheid een andere respons kunnen kiezen. In je niet meer mee te laten nemen door je automatische impulsen.
Gewoon kappen met die onzin
Mijn impuls was om te oordelen over een ander, maar het kan net zo goed over jezelf gaan. Zoveel over jezelf oordelen is eigenlijk net alsof je jezelf de volle wind van voren geeft. Wanneer je besluit hiermee te stoppen, geeft dit een enorm gevoel van vrijheid. Je krijgt de wind weer in je zeilen en hebt weer het gevoel dat je vooruit beweegt. En ja, je leest het goed, dit is een besluit wat je kunt nemen, en wat moed en daadkracht vereist. Ik zeg niet dat het gemakkelijk is, want je bent het nu eenmaal gewend om zo met jezelf om te gaan. Maar het is wel heel simpel: Merk het op en ga er niet meer in mee. Gewoon kappen met die onzin!
Hoe vaak moet jij iets van jezelf? Of gebruik je ja maar? Of veroordeel je iets vaak als goed of slecht? Ben je bereid dit patroon los te laten? Merk het gewoon op en ga er niet in mee. Wanneer je weer wordt meegenomen in zelfkritiek, zeg dan vastberaden tegen jezelf:
‘STOP, STOP, STOP! Ik ga dit echt niet meer doen. Dit helpt niemand. Het zijn maar gedachten en geen waarheid. Ik hoef er niet over te oordelen, maar ik hoef er ook niet in mee te gaan.’
Doe dit gewoon elke keer opnieuw wanneer je in oordelen terecht komt en verander zo letterlijk de patronen in je brein!
‘Het is niet gemakkelijk, maar wel simpel, gewoon kappen met die onzin!’
